Srpska golgota - Ostrvo Vido
Na ostrvu Vido, na svega oko 1km od luke grada Krfa, nalazi se mauzolej kosturnica vojnicima iz Prvog svetskog rata, koji su ovde dospeli nakon golgote kroz Albaniju, jer je zbog ondašnjih prilika čitava armija, kralj, vlada i deo naroda, bio prinuđen da se povuče iz otadžbine na Krf, ne želeći da kapitulira.
Povlačenje preko vrleti Albanije i Crne Gore je počelo 3.12.1915. godine, a na ovakav potez političko-vojni vrh Srbije bio je prinuđen pod pritiskom velike austro-ugarske, bugarske i nemačke ofanzive presecanjem vitalnih komunikacija, a bez prodora i podrške saveznika iz Soluna. Zauzevši Niš i Skoplje okupatori su ostvarili strateški cilj - uspostavljanje kopnene veze sa Turskom. Kako saveznici nisu krenuli ka Srbiji vojvoda Radomir Putnik izdao je naređenje za pokret jedinim slobodnim pravcem preko Crne Gore i Albanije u susret njima. Ovo povlačenje poznato je kao „Albanska golgota“.
Smatra se da je sa albanske obale savezničkim francuskim lađama na Krf („ostrvo spasa“) pristiglo oko 135.000 srpskih vojnika, a u Bizertu 12.000. Ubrzo je naišla još jedna nedaća, zavladao je pegavi tifus koji je prema uzetom danku u broju preminulih svrstan u red najvećih za koji svet zna. U prvom svetskom ratu Srbija je izgubila gotovo četvrtinu stanovništva.
Između Guvije i ostrva Vido postoji ostrvo Lazaret na kojem je izmučena vojska lečena u infektivnoj bolnici od prenosivih, zaraznih bolesti, a oni životno najugroženiji prebacivani su na tada nenastanjeno ostrvo Vido na kojem je bila najveća bolnica sa 1.600 kreveta. Mauzolej na Vidu je izrađen po nalogu kralja Aleksandra, a po projektu arhitekte Nikole Krasnova 1938. godine. U mauzoleju leže kosti 1.232 znana vojnika po azbučnom redu i oko 1.500 neznanih. Iznad luka na ulazu postavljena je reprodukcija Albanske spomenice sa amblemom Kraljevine Jugoslavije.
Prilikom obnove mauzoleja krajem '90-ih postavljena je pešačka staza sa kandelabrima pa se u večernjim časovima iz luke i grada Krfa upečatljivo opaža staza koja vodi do ulaza u mauzolej. Postoji i Kameni krst, prvo obeležje preminulim herojima, mesto koje ima simbolično značenje “Plave grobnice“. On je prvi spomenik na Vidu, a podigao ga je 1923. god. kralj Aleksandar Karađorđević ispisavši poruku “Besmrtnim junacima" Kraljevska mornarica.
Do Kamenog krsta se dolazi idući desnom stranom mauzoleja. Ostrvo Vido na nekim mapama je prikazano i kao ostrvo Ptichia, ili ostrvo zmija, u našim enciklopedijama nosi i naziv „ostrvo smrti“. Svaki posetilac ostrva Vido nije više samo turista već postaje hodočasnik. Ovo sveto mesto pohodi godišnje oko 15.000 Srba. Samo ostrvo nosi naziv po Gvidu, sinu vlasnika ostrva Pjera Malipjera, i na njemu je postojalo utvrđenje iz 18. veka koje je tokom 19. veka razoreno i uništeno do golog kamena i tako je Vido postalo “ostrvo zmija“, bez infrastrukture i trgovinskih objekata, praktično veliki park sa puno malih uvala, a more ima tirkizno plavu boju. Nepisano pravilo je da se iz poštovanja prema preminulim junacima na ovom ostrvu ne pliva, a lokalni ribari iz poštovanja i pijeteta prema preminulima nisu izlovljavali ribu 50 godina.
Plava grobnica
Predeo mora oko ostrvca Vida u koji su sa francuskog sanitetskog broda “Sveti Franja Asiški” potapani i sahranjeni preminuli srpski vojnici u dubine Jonskog mora, kada više u plitkim kamenim grobnicama na obali ostrva to nije bilo moguće. Znameniti pesnik Milutin Bojić u jednoj od najrodoljubivijih srpskih pesama ”Plava grobnica” diveći se podvigu heroja daje pomen žrtvama dirljivim stihovima:
”Tu na dnu, gde školjke san umoran hvata
i na mrtve alge tresetnica pada,
leži groblje hrabrih, leži brat do brata,
prometeji nade apostoli jada."
Ostvro Vido, plava grobnica i 27 vojničkih grobalja na Krfu večni su dom za oko 10.000 srpskih junaka. Pesma “Plava grobnica” objavljena je 1917. godine u Solunu u zbirci “Pesme bola i tuge”. Zbirka govori o egzodusu i golgoti sopstvenog naroda ali i o podvigu istog tog naroda i armije koja se okrepljena, reorganizovana i sabrana trijumfalnim pohodom probila Solunski front 1918. godine i oslobodila otadžbinu, te stvorila Kraljevinu Srba, Hrvata i Slovenaca.